نگاهی به تاریخچه روز جهانی زن در ایران

نگاهی به تاریخچه روز جهانی زن در ایران

در تاريخ مبارزات سياسي ـ اجتماعي ، روزهائی فراموش نشدني و ماندگار وجود دارند که بعنوان نشانه و مظهر هر مبارزه درحافظه تاريخ ثبت شده است. بزرگداشت چنين روزهايي، فراخواني است جهت ادامه مبارزه عليه نابرابري ، عدالت سياسي و اجتماعي. هر سال با ياد و بياد اين روزهاي جاوداني، آرزوها و اهداف مبارزه با صدای بلند و رسا اعلام ميشود. هر سال به جهانيان گوشزد ميشود که اين آمال و آرزوها زنده اند و تضادهاي موجود حل نشده است. هشتم مارس يکی از اين روزهاي جاوداني و بياد ماندني است .

در این خصوص اگر بخواهیم نگاهی گذرا اما همه جانبه داشته باشیم ، باید با اتکا به نوشته ها و نقل قولهای به جا مانده در دالان هزار توی تاریخ، اسناد بر جای مانده را بررسی نماییم که این امر خود ضامن داشتن 2 شرط می باشد . اولین شرط این است که این اسناد را چه کسانی گرد آورده اند و دومین شرط ، شرط اعتماد است که به چه کسانی می توان اعتماد کرد .
در کشورهایی نظیر کشور ما که همواره در طول تاریخ بستر حوادث و رویدادهای مهم و اثر گذاری در منطقه و جهان بوده است ، شروط ذکر شده برای بررسی تاریخ بسیار مهم می باشد .
در تاریخ ما فراز و نشیب های فراوانی وجود دارد که غالب و مغلوب شدن اجدادمان را با میزان درستی و صداقتی که باید یک مورخ در نوشته اش مد نظر داشته باشد مرتبط می سازد .
اسناد و نوشته های موجود که قدمتی به عمر تاریخ ما دارند نیز ، همواره ازسایه سنگین تعصبات قومی و نژادی ، رواج خرافات و سلایق شخصی به دور نبوده است .
در خاورمیانه که ظهور پیامبران و باورمندان دینی عمری چند هزار ساله داشته و ظهور و افول شاهان ، خلفا
و حضرات رنگ و بویی مذهبی به جامعه استبداد زده داده است سبب ساز گم شدن گاه و بيگاه بخشي از وقايع در روايات و یا بوجود آمدن روایات جديد بوده است .
به هر روی با گذار از جایگاه زنان در نزد نیاکانمان و وداعی با پوران دخت و آزرم دخت ، اسلام عزیز بر ما ظاهر شد ، موالی و مجوس گشتیم و ناموس و مالمان مباح و حلال .... .
جزیه ها گرفتند از ما تا خودمان با دست خویش و با رضای خاطر به آنها خمس و زکات دادیم و می دهیم تا
بر مادرمانمان چارقد سیاه کشیدند و به خانه ها فرستادندشان .
خواهرنمان را از 9 سالگی برای ازدواج مناسب دیدند و فتوای صیغه و ازدواج موقت دادند و در وصف ثوابش چه چیزها که نگفتند . دخترانمان را به شیخ نشین ها صادر کردند و برایمان از امنیت اجتماعی گفتند ، به هر روی این زنان بودند که ضعیفه خوانده شدند اما از بلوای تنباکو تا به امروز به خانه ها باز نگشتند .
به اندازه یک تاریخ حق نیمی از جامعه مان را خوردند همان رجالمان و هم خود زنان بر خود اجحاف روا داشتند . اما امروز این ما هستیم که باید دست در دست یکدیگر نگذاریم حقی پایمال گردد .
این مقاله در سه بخش ارایه می شود که در بخش اول بعد از مقدمه ای که ذکر شد به تاریخچه روز جهانی زن
به طور مختصر اشاره می شود و در دو بخش دیگر به تاریخچه مبارزات زنان ، انجمن های زنان و بطور کلی جنبش زنان در یکصد سال گذشته بصورت اجمالی اشاره خواهد شد .

هشتم مارس برابر با روز جهانی زن و روز مخالفت با کلیه قوانین زن ستیز و نابرابری جنسیتی است .
اين روز روز همبستگى براى مبارزه در راه برابرى حقوق و شرايط بهتر كارى و زندگى زنان است .

در هشتم مارس 1857، زنان کارگر كارخانجات نساجي در آمريکا جهت بهبود شرايط کار ، ساعات کار طولانی دستمزد اندک و محروميت از هر گونه امکانات رفاهي. بعلاوه كار و مسئوليت سنگين نگهداری فرزندان و کار در خانه به خيابان ها آمدند و عليه نابرابري ، افزايش دستمزد، کاهش ساعات کار و بهبود شرايط کار قيام كردند. اين مبارزه، نقطه عطفي در تاريخ مبارزه زنان کارگر در آمريكا بود كه بعد ها در سراسرجهان گسترش يافت. 8 مارس 1857، بازتاب مقاومت و مبارزه زنانی بود که با روند پرشتاب رشد صنعت و توليد به عرصه کار خارج ازخانه جلب می شدند .

خاطره اين اعتصاب براى كارگران نساجى باقى ماند. نارضايتى عمومى ازاين شرايط براى زنان كارگر ادامه داشت ، تا سر انجام درهشتم مارس سال ۱۹۰۸ ، بعد از گذشت بيش از پنجاه سال كارگران زن كارخانه نساجى كتان در شهر نيويورك با خاطره اعتصاب در اين روز، به دليل تبعيض و محروميت و فشار زياد كار در مقابل حقوق بسيار كم اعتصاب خود را شروع كردند. صاحب اين كارخانه به همراه نگهبانان براى جلوگيرى از همبستگى كارگران ديگر بخش ها با اين اعتصاب و سرايت آن به بخش هاى ديگر اين زنان را در محل كار خود در كارخانه محبوس كرد. به دلايل ناشناخته اى آتش در كارخانه درگرفت و فقط تعداد كمى از كارگران زن محبوس توانستند خود را نجات دهند. ۱۲۹ كارگر زن در آتش سوختند .

ايده انتخاب روزی از سال بعنوان « روز زن » نخستين بار در جريان مبارزه زنان نيويورك بود که با شعار

« حق رای برای زنان» مطرح شد. اين شعار خصلتی فراگير داشت و جمع كثيري از زنان را از اقشار و طبقات مختلف در بر می گرفت. زنان در پشت اين شعار، برسميت شناساندن هويت سياسي ـ اجتماعی خويش را جستجو می کردند. واقعيتی که در نظامهای مردسالار، قرن هاي متمادي ناديده گرفته می شد. صد ها زن شركت كننده در تظاهرات 23 فوريه 1909 پيشنهاد کردند : هر سال در روز يکشنبه آخر فوريه، تظاهراتي سراسری در آمريکا بمناسبت « روز زن » برگزار شود .

از جمله يكى از مهمترين مدافعان حقوق زنان در كشور آلمان خانم كلارا زتكين (۱۸۵۷_۱۹۳۳ ) خواست هاى مبارزان زن در آلمان را مبنى بر هشت ساعت كار در روز براى زنان همينطور حق داشتن تعطيلات و مرخصى زايمان و برابرى حقوق در مقابل قانون مطرح كرد .

سرانجام در سال 1910، دومین کنفرانس زنان سوسیالیست که کلاً را زتکین از رهبران آن بود، به مسئله تعیین روز بین المللی زن پرداخت زنان سوسیالیست اتریشی قبلاً روز اول ماه را پیشنهاد کرده بودند. اما اول ماه می جایگاه مبارزه مشخص بر سر مسئله زن را تحت الشعاع قرار دهد. زنان سوسیالیست آلمان، روز 19 مارس را پیشنهاد کردند. مناسبت این روز، مبارزات انقلابی در سال 1848 علیه رژیم پادشاهی پروس بود که به عقب نشینی لفظی حکومت در نوزدهم مارس همان سال، از جمله در مورد مطالبات زنان، انجامید. دومین کنفرانس زنان سوسیالیست تاریخ برگزاری نخستین مراسم « روز زن» را 19 مارس 1911 تعیین کرد. تصمیم گیری قطعی برای تعیین«روز جهانی زن» به بعد موکول شد .

در روز نوزدهم مارس 1911 نیز در اکثر شهرهای آلمان، اتریش، سوئس ، دانمارک و امريكا صدای اعتراض زنان آزادی خواه طنين اندازگشت و هر چند باز هم پلیس به تظاهر کنندگان حمله برد و با کتک زدن و زخمی کردن زنان آنها به متفرق کرد اما خاطره و یادبود برگزاری یک روز بین المللی به عنوان روز جهنی زن را در اذهان به یادگار گذاشت .

سرانجام در سال 1913 دبیرخانه بین المللی زنان که یکی از نهاد های انترناسیونال سوسیالیستی دوم بود روز هشتم مارس را برای گرامی داشت خاطره ی زنان آزادی خواه آمریکایی به عنوان روز جهانی زن اعلام کرد و در همان سال نیز در سراسر اروپا، آمریکا و روسیه تزاری زنان این بزرگداشت را بصورت تظاهرات و سخنرانی با شکوه هر چه تمام تر برگزار کردند اما از سال 1914 که اروپا درگیر جنگ جهانی شده بود زنان آزادی خواه تلاش کردند که این سالگرد را تحت شعار« علیه جنگ » برگزار کنند ولی از آنجایی که در اروپا کشور ها به دو دسته ی موافقان و مخالفان جنگ تقسیم شده بودند این دو دستگی و شکاف در کلیه ی صفوف از جمله صفوف زنان نیز مشاهده شده و همین امر مانع برگزاری یکدست و سراسری هشتم مارس شد.

در فاصله دو جنگ جهانى علاوه بر موضوعات قبلى حق قانونى سقط جنين و حمايت از مادران نيز از اهميت خاصى برخوردار شد. اين مبارزه به يك حركت بزرگ تبديل شد به دليل بحران اقتصادى كه در آن زمان تمام اروپا را در بر گرفته بود، سالانه حدود يك ميليون زن وادار به سقط جنين مى شدند. به دنبال آثار منفى اين سقط جنين هاى غير قانونى در سال ۱۹۳۱ تنها در آلمان حدود ۴۴۰۰۰ زن به مرگ رسيدند .

از طرف ديگر مسئله برابرى مزد در مقابل كار برابر، كوتاه كردن ساعات كار، پايين آوردن قيمت اجناس وغيره نيزاز خواست هاى زنان بودند. خواست هايى كه براى امروز ما هم غريبه نيستند .

با روى كار آمدن حكومت ديكتاتورى فاشيستى در كشور آلمان و ممنوع كردن هرگونه تشكل مخالف امكان برگزارى اين روز غير ممكن گرديد . علی رغم همه محدودیت هایی که اعمال شده بود در سال 1936 زنان تظاهرات بزرگی در شهر برلین برگزار کردند و در همان روز نیز دولت فاشیستی وقت اسپانیا شاهد تظاهرات 30000 زن کمونیست و جمهوری خواه با شعار محوری « برابری و صلح» بود که خود نقطه عطفی در تاریخ جنبشهای زنان به شمار می رود، در پی صورت گرفتن جنگ جهانی دوم جنبشها و انقلابهای رهایی بخش در کشورهای مختلفی شکل گرفت به عنوان مثال کشور چین با تعداد بالای زنان و مردانش گامهای بزرگی را در جهت آزادی و رهایی زنان برداشت ، در آن دوره اکثر دولتها و جنبشهای مترقی وانقلابی از برگزاری سالگرد هشتم مارس به عنوان یکی از نمادهای آزادی خواه حمایت زیادی می کردند .



بعد از جنگ جهانى دوم در كشورهاى اروپاى شرقى جشن روز زنان در سال ۱۹۴۶ دوباره برگزار شد. در اين كشورها روز زن به عنوان جشن رسمى و از طريق دولتى نيز به دليل نشان دادن تمايلات حكومت به بهبود وضع زنان گرامى داشته مى شد .

در دهه 1960 دیگر در کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکایی لاتین نیز جنبشهای مردمی آزادی خواه و رهایی بخش به پا خواسته بودند و حتی در کشور های سرمایه داری و پیشرفته نیز که جنبشهای آزاد و ترقی خواهانه به اوج خود رسیده بود جنبشهای رهایی و آزادی زن حضور و گستردگی چشم گیری پیدا کرده بود در آمریکا و اروپا، زنان علیه سنن و قیود و قوانین مردسالارانه و احکام اسارت بار کلیسایی به پا خواستند. در جنبش زنان موضوعاتی نظیر حق طلاق، حق سقط جنین، تعمین شغلی ، منع آزار جنسی ، ضدیت با هرزه نگاری ، کاهش ساعت کار روزانه و غیره مطرح شد .

این جنبش موفق شد در برخی از این زمینه ها پیشروی کند . در تظاهرات هشتم مارس 1969 زنان در دانشگاه برکلی در آمریکا گرد آمدند و علیه جنگ در ویتنام تظاهرات کردند سرانجام در سال 1975 سازمان ملل متحد روز هشتم مارس را به عنوان روز جهانی زن به رسمیت شناخته و با خاتمه جنگ بخصوص بعد از دهه هفتاد با توسعه سرمایه داری و صنعتی شدن به کشورهای عقب مانده و جهان سومی تعداد بسیار بیشتری از زنان درگیر تحصیل و کار شدند با این وجود این جوامع هنوز زنان در موقعیتی درجه دوم نسبت به مردان قرار داشتند و این تناقض به نظام مردسالارانه و همچنان مسئله آزادی زنان را حادتر و انفجاری تر از گذشته مطرح نگاه داشت .

پایان بخش اول

علی از وبلاگ یار دبستانی اسفند 87
http://yardabestani.blogfa.com/

http://yaredabestani1.blogspot.com/